Në vitin 2019, Ilaz Rushitit u mohua e drejta për të votuar në zgjedhjet lokale në Serbinë e tij të lindjes. Një vit më vonë, në janar, ai u desh të regjistronte makinën e tij në emër të një të afërmi.
Arsyeja? Autoritetet vendosën që Rushiti, një shqiptar etnik në Luginën e Preshevës së Serbisë, nuk jetonte më në adresën e tij të regjistruar.
“Ata pretendojnë se nuk më gjetën në shtëpi dhe kjo mjaftoi që ata ta shënonin adresën time si joaktive”, tha Rushiti, 47 vjeç, për BIRN. Dhe ai nuk është i vetmi që ka këtë problem.
Analiza e të dhënave të votuesve dhe deklaratat e përfaqësuesve politikë dhe të shoqërisë civile tregojnë se disa mijëra shtetasve shqiptarë etnikë të Serbisë në Luginën e Preshevës po u mohohen një sërë të drejtash themelore sepse adresat e tyre janë klasifikuar nga autoritetet si joaktive.
Të uritur për punësim dhe të ardhura në një nga pjesët më të varfra të këtij vendi të varfër, shumë shqiptarë etnikë, si Rushiti, gjejnë periodikisht punë në vendet fqinje ose më larg, në Europën Perëndimore.
Por Rushiti ka në pronësi një shtëpi dhe tokë në komunën e tij të lindjes Medvegjë, është regjistruar si i papunë pranë autoriteteve serbe dhe paguan taksat në Serbi. Ai kohët e fundit investoi 15,000 euro për të rinovuar shtëpinë 108-vjeçare që ai trashëgoi nga babai i tij. Megjithatë, përkundër gjithë kësaj, ai tani ka frikë se do të humbasë shtetësinë e tij.
“Dua të kem mundësinë të jetoj dhe të punoj në vendlindjen time”, tha ai. “Po investoj tani që të paktën ta kaloj pensionin i qetë në shtëpinë time.”
Ekspertët dhe politikanët shqiptarë etnikë argumentojnë se praktika është një shkelje e të drejtave të njeriut dhe po ndryshon artificialisht përbërjen etnike zyrtare – dhe kështu përfaqësimin politik – të një rajoni që dy dekada më parë pa përplasje midis rebelëve shqiptarë etnikë dhe forcave serbe të sigurisë.
Flora Ferati Sachsenmaier, një studiuese në Institutin Max Planck për Studimin e Diversitetit Fetar dhe Etnik në Gjermani dhe e cila e ka hetuar çështjen si anëtare e Forumit Shqiptar për Zhvillimin Ekonomik në Serbi, AFEDS, tha se shqiptarëve po u hiqeshin të drejtat e tyre themelore, duke filluar nga e drejta për të pasur qasje në kujdesin shëndetësor publik e deri te e drejta për të votuar.
“Informacioni që kemi mbledhur deri më tani dëshmon për një shkelje serioze të të drejtave të njeriut dhe atyre politike të komunitetit shqiptar në Serbi”, tha Ferati Sachsenmaier për BIRN.
Muajin e kaluar, ministrat e jashtëm të Shqipërisë dhe Kosovës, Gent Cakaj dhe Meliza Haradinaj-Stublla, bënë një deklaratë të përbashkët duke i bërë thirrje Serbisë të ndalonte fshirjen arbitrare dhe “të qëllimshme të adresave të shqiptarëve”, duke e karakterizuar atë si një “formë të re shtypjeje”.
Ministria e brendshme e Serbisë nuk iu përgjigj një kërkese për koment për këtë histori.
Discussion about this post