Presidentja e Komitetit të Helsinkit në Serbi, Sonja Biserko, nëpërmjet një interviste të gjerë, për një medium të huaj, deklaroi se Beogradi nuk është në gjendje dhe as i gatshëm të pajtohet me realitetin e ri – Kosovën e pavarur – sepse, sipas saj, ai ende po ndjek iluzionet e tij që tani quhet “bota serbe”, transmeton AFEDS.
Përveç të tjerave, Biserko, përmendi edhe organizatën për të drejtat e shqiptarëve, të krijuar nga aktivisti politik Muharrem Salihu, duke thënë se është organizatë për shqiptarët, respektivisht zëri i shqiptarëve për të drejtat e tyre të plota.
Ditë më parë, Biserko ishte në Prishtinë ku nuk kishte shkuar për dy vite për shkak të COVID.
“Një pauzë e gjatë, por duke u vaksinuar vendosa të vizitoj Kosovën për dy arsye. Së pari, për të organizuar një panel “Çështjet e pazgjidhura ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve”, pjesë e projektit tonë YU/Histori, dhe së dyti, mora pjesë në panelin “Të kthejmë faqen. Rikthimi i besimit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë”. Përveç kësaj, kam takuar shumë njerëz që i njoh prej gati tre dekadash, disa prej tyre janë pjesë e qeverisë së re”.
Sipas saj, Kosova është akti i fundit i shpërbërjes së Jugosllavisë por ende nuk ka sovranitet të plotë, as ndërkombëtar dhe as të brendshëm. Ai i brendshëm kontestohet nga komuniteti serb nën presionin e Beogradit, ndërsa ai ndërkombëtar, kur është fjala për BE-në, kontestohet nga pesë vende të BE-së që ende nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. “Iniciativa e SHBA-së dhe BE-së për të përfunduar “punën e papërfunduar” në Ballkan mund dhe do të pengohet nga Rusia dhe ndoshta Kina.
Në një koment për “Ballkanin e Hapur” znj. Biserko mendon se nisma të tilla janë më shumë simulim i bashkëpunimit rajonal. “Sapo Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria të fillojnë procesin e negociatave me BE-në, do të humbasë rëndësinë”.
Ajo shpreh shqetësimin se Ballkani po jeton në një botë shumë të trazuar që prek rajonin, i cili është një tabelë shahu për aktorë më të mëdhenj dhe aspiratat dhe mosmarrëveshjet territoriale e bëjnë atë të pambrojtur.
“Megjithatë, nëse rajoni do të kishte më shumë vetëbesim dhe po të kishte më shumë solidaritet, sigurisht që do të ishim më mirë. Unë besoj se Evropa është e ardhmja jonë sepse ne i përkasim atje. Unë kam një ëndërr që Ballkani një ditë (shpresoj më shpejt se më vonë) do të bëhet rajon i gjallë dhe i pasur”, vuri në dukje Shefja i Komitetit të Helsinkit.
Albanian Daily News: Zonja Biserko, ju falënderoj për mundësinë që të bisedoj me ju, veçanërisht pas vizitës tuaj në Prishtinë, ku u takuat me disa nga autoritetet më të larta të Kosovës. Ju lutem, a mund të na thoni cila ka qenë arsyeja e vizitës dhe axhenda juaj atje?
Sonja Biserko: Për shkak të COVID-it nuk kam qenë në Kosovë për dy vjet. Një pauzë e gjatë, por duke u vaksinuar vendosa të vizitoj Kosovën për dy arsye. Së pari, për të organizuar një panel “Çështjet e pazgjidhura ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve”, pjesë e projektit tonë YU/Histori, dhe së dyti mora pjesë në panelin “Të kthejmë faqen. Rikthimi i besimit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë”. Përveç kësaj, kam takuar shumë njerëz që i njoh prej gati tre dekadash, disa prej tyre janë pjesë e qeverisë së re.
Albanian Daily News: Kontributi juaj i çmuar në mbrojtjen e të drejtave të njeriut të shqiptarëve në Luginën e Preshevës ju ka bërë një figurë të njohur ndër ta dhe pikë referimi. Cilat janë motivet, zonja Biserko, e përkushtimit tuaj për një kauzë të tillë dhe cilat janë konstatimet tuaja për gjendjen e shqiptarëve në Serbi?
Sonja Biserko: Pozita e minoriteteve dhe integrimi i tyre në komunitetin e gjerë politik, ekonomik dhe kulturor është një nga treguesit më të rëndësishëm të demokracisë. Demokracitë në Ballkan ende nuk janë konsoliduar, as nuk kanë adoptuar në thelb një sistem vlerash që respekton pakicat si të barabarta. Pothuajse të gjitha qeveritë në rajon manovrojnë ndërmjet integrimit të pakicave kombëtare në sistemet politike dhe ndarjes së tyre. Multikulturalizmi i veçuar ruan distancën etnike, pa arritur një integrim më të madh. Është një multikulturalizëm që nuk krijon ura dhe bashkëpunim mes grupeve etno-kulturore. Pakicat pajtohen me këtë qëndrim, sepse ai ende paraqet progres në krahasim me periudhën e mëparshme.
Albanian Daily News: Në një koment për vizitën tuaj në Prishtinë, AFEDS tha se krerët e shtetit të Kosovës dëgjuan nga një aktivist serb i shoqërisë civile atë që nuk e kanë dëgjuar nga të ashtuquajturit ‘politikanët tanë të lagjeve’. Madje iu rekomandua që Kuvendi i Kosovës ta dëgjojë ‘zërin e Zonjës’. Keni ndonjë lidhje me këtë organizatë dhe, sipas jush, çfarë i shtyu ata të mbajnë këtë qëndrim publik?
Sonja Biserko: AFEDS është një organizatë e cila fillimisht ka alarmuar opinionin për diskriminimin e vazhdueshëm në luginën e Preshevës, veçanërisht për “pasivizimin”. Komiteti i Helsinkit ishte në kontakt edhe me shqiptarët e jugut të cilët na informuan për situatën. Ne kemi planifikuar misionin tonë për gjetjen e fakteve shumë më herët, por nuk kemi qenë në gjendje për shumë arsye, përfshirë pandeminë COVID. Që nga viti 2013 apo 14 shteti serb po zhvillon procesin e të ashtuquajturit “Pasivimi i vendbanimit të shqiptarëve” që punojnë jashtë vendit, qoftë në Evropën Perëndimore apo në Kosovë. Ky “pasivim” synon edhe qytetarët që banojnë përherë në adresat e tyre. Kjo masë është në thelb një formë e spastrimit etnik përmes mjeteve administrative.
“Pasivimi” (pasivizimi masiv dhe selektiv i vendbanimit) sjell që individët të humbasin statusin e të qenurit shtetas të Serbisë dhe, në përputhje me rrethanat, të gjitha të drejtat civile – të drejtën e votës, pronën, sigurimin shëndetësor, pensionin, punësimin, etj. të pa informuar për “pasivizimin”, zakonisht humbasin të drejtën e ankimimit, afati për të cilin është tetë ditë.
Albanian Daily News: Znj.President, citohet të keni thënë se shqiptarët e Serbisë janë peng i dialogut të Brukselit. Çfarë ju ka shtyrë drejt një vlerësimi të tillë? Dhe teksa po flasim për këtë çështje, sipas jush, cila është perspektiva e një alternative të tillë për zgjidhjen e konfliktit Kosovë-Serbi?
Sonja Biserko: Fatkeqësisht, Serbia nuk është në gjendje dhe as e gatshme të pajtohet me realitetin e ri – Kosovën e pavarur – sepse ajo ende po ndjek iluzionet e saj që tani quhet “bota serbe” Prandaj na duhet ndërmjetësimi ndërkombëtar. Marrëdhëniet serbe dhe shqiptare janë të ngarkuara me shtresa dhe stereotipe të shumta që vështirësojnë komunikimin dhe normalizimin e marrëdhënieve. Së pari, shqiptarët janë thellësisht të traumatizuar nga përvoja e tyre me shtetin e Serbisë, ndërsa elita serbe ka ndërtuar një narrativë të pafajësisë serbe, veçanërisht për luftërat e viteve 1990.
Kosova është akti i fundit i shpërbërjes së Jugosllavisë, por ende nuk ka sovranitet të plotë, as ndërkombëtar dhe as të brendshëm. Ai i brendshëm kontestohet nga komuniteti serb nën presionin e Beogradit, ndërsa ai ndërkombëtar, kur është fjala për BE-në, kontestohet nga pesë vende të BE-së që ende nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Beogradi gjithashtu luan një rol kyç pasi duke u mbështetur në Rusi e pengon anëtarësimin e Kosovës në OKB dhe organizata të tjera ndërkombëtare. Mungesa e legjitimitetit të plotë ndërkombëtar do të përbëjë një problem serioz për shtetësinë e Kosovës. Ndryshimi i kontekstit ndërkombëtar ka një ndikim në dinamikën e Ballkanit Perëndimor dhe po kërcënon arkitekturën e tij euroatlantike. Nisma e SHBA-së dhe BE-së për të përfunduar “punën e papërfunduar” në Ballkan mund dhe do të pengohet nga Rusia dhe ndoshta Kina.
Ne, veçanërisht të rinjtë, duhet të nisemi nga fakti se rajoni ka një histori të përbashkët shekullore që hedh një hije të gjatë mbi të ardhmen. Për brezat që nuk ishin pjesë e luftërave dhe represionit, por i njohin traumat e gjeneratës së mëparshme, është e rëndësishme të kuptojnë procesin që çoi në shpërbërjen e Jugosllavisë dhe të njohin pikat që lidhin rajonin. Megjithatë, dialogu në vazhdim duhet të jetë në baza të barabarta nëse do të jetë i drejtë.
Albanian Daily News: Nuk do të hyj në detaje, por së fundmi një rrjedhje ka treguar se diplomatët amerikanë dhe kosovarë flasin për ndarjen e Kosovës. Çfarë mund të thoni për këtë dhe së dyti, a mendoni se administrata e Bidenit mund të mbështesë një alternativë të tillë?
Sonja Biserko: Ndarja është hequr nga tavolina nga Gjermania. Fatkeqësisht, ajo ende qarkullon si ide sidomos në Beograd. Timothy Less, një nga lobistët, është ende aktiv në avokimin e ndarjes jo vetëm të Kosovës por edhe të Bosnjës. Ne kemi qenë dëshmitarë të përshkallëzimit në Bosnjë dhe Kosovë që e solli rajonin në skaj. Fiksimi i ndryshimit të kufijve bazuar në supozimin se homogjeniteti etnik garanton stabilitet është problematik sepse ai bazohet (në rajonin tonë me siguri) në mizori, spastrim etnik, krime kundër njerëzimit dhe gjenocid. Hulumtimet e fundit sugjerojnë se ndarja etnike nuk garanton mbrojtje më të mirë për pakicat dhe nuk nënkupton stabilitet më të madh pas konfliktit.
Problemi më i madh i shumicës së vendeve të rajonit është krimi i organizuar që bllokon (në rastin e Kosovës) të dy komunitetet dhe parandalon demokratizimin e shoqërive duke pasur monopol mbi shtetin. Nuk janë serbët e Kosovës ata që vendosin për fatin e tyre, ata janë të instrumentalizuar nga Beogradi. Qeveria e re në Kosovë hap perspektiva të reja për Kosovën dhe shpresoj se do të jetë në gjendje t’ia dalë me ndihmën e BE-së dhe SHBA-së. Meqenëse të gjithë jetojmë në shtete të kapura, kemi nevojë për ndihmë.
Albanian Daily News: Ndërkohë, vihet re se ka një volum në rritje të bisedave (se sa veprimeve) në lidhje me nismën “Ballkani i Hapur”. Duke parë gjendjen e gjërave në Ballkanin Perëndimor, a mendoni se do të jepte kjo iniciativë dhe nëse po, cilat mund të jenë rezultatet e para të menjëhershme?
Sonja Biserko: Procesi i Berlinit është një iniciativë që synon të rrisë bashkëpunimin rajonal në Ballkanin Perëndimor dhe të ndihmojë integrimin e këtyre vendeve në Bashkimin Evropian. Nuk ka qenë në lartësinë e pritshmërive, por është ende korniza e vetme për Ballkanin Perëndimor nëse anëtarësimi në BE është objektivi real. Nisma të tjera si “Ballkani i Hapur” janë më shumë simulim i bashkëpunimit rajonal. Sapo Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria të fillojnë procesin e negociatave me BE-në, ai do të humbasë rëndësinë.
Albanian Daily News: Cili do të jetë ndikimi i dorëheqjes së Zaev në Maqedoninë e Veriut?
Sonja Biserko: Zgjedhjet lokale në Maqedoninë e Veriut janë sigurisht një test për demokracinë e brishtë dhe orientimin euroatlantik. Dorëheqja e kryeministrit Zaev është vendim demokratik në një mjedis normal dhe stabil. Por duke pasur parasysh se opozita fituese është anti-liberale dhe se me siguri do të kërkojë zgjedhje të parakohshme nacionale, Maqedonia po hyn në një rreth të ri jostabiliteti. Problem shtesë është mundësia e kthimit të Gruevskit. BE-ja humbi mundësinë për të filluar negociatat për anëtarësim në BE, të cilat sigurisht do të ishin në mbështetje të opsionit të Zaev. Megjithatë, Zaev mori një vendim të guximshëm gjatë mandatit të tij që hapi derën e NATO-s për Maqedoninë e Veriut. Shpresoj vetëm që të jetë një garanci për një tranzicion të sigurt. Gjithashtu, SHBA duhet të mbajë premtimin për të nisur fushatën kundër krimit të organizuar.
Albanian Daily News: Tani nuk ka asgjë për të fshehur se Brukseli ka më shumë fjalë sesa veprime për zgjerimin. Çfarë sinjalizon ky veçanërisht kur BE-ja përfshihet në të ashtuquajturën Konferencë për Ardhmërinë e Evropës me synimin për të krijuar një ‘Evropë të re’?
Sonja Biserko: BE-ja përballet gjithashtu me sfida të shumta të brendshme dhe të jashtme. Si rezultat, në fillim të këtij viti BE filloi dialogun për të ardhmen e Evropës; Ballkani Perëndimor është i përjashtuar edhe pse do të ishte një mundësi e shkëlqyer që ata të ndajnë vizionet dhe shqetësimet e tyre. Të gjitha sfidat e mëdha përpara nesh kanë nevojë për përgjigje evropiane. Pjesëmarrja e Ballkanit Perëndimor do të ishte një kontribut i dobishëm duke pasur parasysh pasojat e tyre drastike si të etno-nacionalizmit ashtu edhe të populizmit, të cilat e kanë frenuar rajonin për një kohë të gjatë.
Albanian Daily News: Si një aktiviste e pasionuar në mbrojtje të të drejtave të njeriut, ju lutem, si e shihni këtë aspekt kur ka shqetësime për një fuqi autoritare në rritje në disa vende të Ballkanit Perëndimor?
Sonja Biserko: Nëse e marrim përkufizimin e të drejtave të njeriut si parime morale apo norma që përshkruajnë standarde të caktuara të sjelljes njerëzore, dhe që mbrohen rregullisht si të drejta ligjore në të drejtën komunale dhe ndërkombëtare, atëherë mund të them se është një objektiv i largët përpara nesh. Nuk mjafton që në mënyrë deklarative të miratohen deklarata apo konventa ndërkombëtare, apo të kemi një kuadër ligjor kombëtar që korrespondon me normat evropiane. Bëhet fjalë për kulturën dhe edukimin tonë politik. Bëhet fjalë gjithashtu për të pasur lëvizje autentike për të drejtat e njeriut që veprojnë brenda çdo konteksti politik dhe shoqëror. Ne po shkojmë në atë drejtim, por duhet shumë më tepër përpjekje nga të gjithë qytetarët. Bëhet fjalë edhe për përgjegjësinë e çdo qytetari që të veprojë nga poshtë. Kjo është ajo që ka të bëjë me demokracinë dhe të drejtat e njeriut. Fatkeqësisht, ne jetojmë në shoqëritë që u rezistojnë vlerave liberale, përfshirë ideologjinë e të drejtave të njeriut. Në vendet ortodokse është edhe më shumë rasti. Kisha Ortodokse është kritikuesi më i ashpër i ideologjisë së të drejtave të njeriut. Teologët ortodoksë dhe disa kisha nuk e miratojnë konceptin modern të të drejtave të njeriut. Të dhënat e të drejtave të njeriut në Serbi, por edhe qëndrimi i saj ndaj konceptit të të drejtave të njeriut, nuk ka ndryshuar me kalimin e viteve – mungesa e dialogut publik, mungesa e lirive të medias (mediat pro-qeveritare vazhduan të njollosin organet e pavarura dhe gazetarët), mospërfillja e opinioneve kritike dhe cenimi i disa të drejtave dhe lirive tashmë të arritura. Prokurorive të krimeve të luftës në gjykatat vendase u mungon mbështetja politike. Sistemi i azilit mbeti i mangët, pakicat (pavarësisht kornizës normative) mbeten të ndara ose nën presionin e asimilimit.
Pa mbështetjen e fortë të BE-së, Ballkani Perëndimor përballet me kërcënimin e regresionit të mëtejshëm; dhe kjo i hap derën gjerësisht lojtarëve të tjerë, veçanërisht Rusisë dhe Kinës, për ta ndërhyrë atë. Le të flasim që një sfond si i tillë minon më tej situatën e të drejtave të njeriut dhe vlerave liberale në Ballkan.
Albanian Daily News: Për ta mbyllur me një pyetje optimiste: A shpresoni se Ballkani Perëndimor do të kthehet në një ‘oaz paqeje, stabiliteti dhe prosperiteti’ së shpejti sepse 6 vendeve nuk u mungon asgjë si pozicioni gjeografik, burimet natyrore, brezi i ri inovativ dhe liria. njerëzit e dashur por edhe rajoni është i bekuar nga traditat fisnike historike dhe kulturore të njerëzve?
Sonja Biserko: Ne jetojmë në një botë shumë të trazuar që prek Ballkanin. Është një tabelë shahu për aktorë më të mëdhenj. Aspiratat dhe mosmarrëveshjet territoriale na bëjnë të pambrojtur. Megjithatë, nëse rajoni do të kishte më shumë vetëbesim dhe po të kishte më shumë solidaritet, sigurisht që do të ishim më mirë. Unë besoj se Evropa është e ardhmja jonë, sepse ne i përkasim atje.
Unë kam një ëndërr që Ballkani një ditë (shpresoj më shpejt se më vonë) do të bëhet rajon i gjallë dhe i pasur.
Discussion about this post